Achtergrond

Waarom ik naar de Wadden ga

 

’s Ochtends wakker worden met het geluid van de branding van de zee en van zeemeeuwen blijft een godsgeschenk vergeleken bij de nachtmerrie van een sirene van een politieauto op de A7. De kakofonie van eenden en ganzen in de waddenpolder irriteert me niet. Ik verlang alleen naar oordoppen bij het monotone geluid van auto’s in files, van hei-, boor- en zaagmachines en bladblazers. Druktemakers op het land, maar op een eiland is de stilte oorverdovend.

De stad stinkt door CO2-uitstoot, uitlaatgassen van diesel- en benzinemotoren, dampen uit een snackbar en laaghangende wietwalmen. Als ik langs de waddenkant van een eiland fiets, stinkt het aangenaam naar zilt water, zeewier en uitgedroogde schelpdieren als mosselen en oesters. Het eiland ruikt naar bessen, naaldbomen, lamsoor, schapen, paarden, lavendel en rozemarijn.

Op de Wadden kan ik oneindig ver zien. Je kijkt de wereld uit. Op het strand zie ik in een complete cirkel een onbebouwde omgeving. Bij helder weer zie ik kilometers verderop de kust van Friesland en Groningen of die van een ander eiland. Thuis bestaat mijn uitzicht uit flats, schuttingen, geparkeerde auto’s en reclamezuilen van 50 meter hoogte. De zonsopgang op de Waddeneilanden is een lust voor het oog, ‘s avonds zorgen de ontelbare planeten en sterren op de donkere eilanden voor een schitterende luchtshow. Thuis neem ik niet eens de moeite om in het donker mijn hoofd buiten de deur te steken.

Overdag zie ik op de Wadden kunstzinnig gevormde wolken, goudomrand in een palet van paars, lila, violet, blauw. Ik zie zeehonden, zilvermeeuwen, mantelmeeuwen, kokmeeuwen, scholeksters, lepelaars, rosse grutto’s en een bruine kiekendief.

Ik kan de natuur voelen en oprapen. De homo ludens in mij wordt geactiveerd op het strand, de kwelders en in zee. Ik kan met kinderlijk plezier garnalen en heremietkreeften vangen en schelpen, mosselen en oesters rapen.

Als ik op de Waddeneilanden ben, doe en ervaar ik anders dan ik gewend ben op de vaste wal. Dat begint al met de overtocht over zee, soms zelf twee zeeën. Mijn tempo past zich als vanzelf aan de maximumsnelheid van de veerboot aan.

Na de avontuurlijke reis ernaartoe waan je je als je op het eiland wandelt of fietst een ontdekkingsreiziger. Na een aantal uren heb je het gevoel dat je een overlevingstocht hebt volbracht. De trekvogels, die duizenden kilometers afleggen naar hun broedplaats in de poolgebieden, oogsten enorme bewondering. Ik voel me na een wandeling van enkele uren door de duinen, over het strand en door het bos een stuk gezonder dan voorheen en een beetje trots; dat heb ik toch maar mooi gedaan. Het buitenleven heeft een positief effect op lichaam en geest van de waddenbezoeker. Experts stellen dat in deze atmosfeer gevoelens van depressiviteit afnemen, sprake is van minder stress en dat de gezonde lucht goed is voor de longen. Niet voor niets besteden scholen steeds meer aandacht aan buitenonderwijs: leren van en in de natuur.

Thuis zijn er verantwoordelijkheden, verplichtingen, verwachtingen en verleidingen. Je wordt geleefd. Op het eiland hoef en moet je niks, er zijn geen agenda-afspraken en verplichtingen. Je bent alleen gebonden aan je eigen beperkingen. Ik ervaar daar een groot gevoel van vrijheid en in navolging van de Fransen: gelijkheid. Van broederschap ben ik niet zo zeker. Op een eiland kun je jezelf zijn en is voor je gevoel iedereen gelijk.

Je komt tot rust, je hebt minder prikkels dan thuis. Een eiland is een overzichtelijke wereld. Het lijkt erop dat in de natuur veel hetzelfde blijft terwijl in de dagelijkse werkelijkheid grote en snelle veranderingen plaatsvinden. Je raakt het overzicht wel eens kwijt en ziet soms de samenhang tussen de verschillende verschijnselen niet.

Ik bespeur bij mezelf ook een zekere hang naar nostalgie: op het eiland verandert niet zo veel, wat een soort verheerlijking van het mooie leven van vroeger tot gevolg heeft. Passen activiteiten als draverijen, ringsteken, biologisch kaasmaken en volksdansen niet in dat sfeertje van weleer?

Als je op de Waddeneilanden bent, komen herinneringen terug aan de vakanties vroeger met je ouders en aan je jeugd. Hoe verliefd je toen was, en op wie. De eilanden maken op twee manieren romantische gevoelens in je los: romantisch in de zin van liefdesgevoelens en eveneens in de betekenis van verheerlijking van het verleden.

In het Waddengebied ervaar je met al je zintuigen, met je verstand en je gevoel de waarde van de natuur. In Nederland is dit het enige natuurgebied dat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Als je er vaker komt, zie je de veranderingen in de natuur: de kaalslag van de duinen, de aanwas van kwelders, snelgroeiend en bloeiend lamsoor, kattenstaart, dopheide en broedende vogels. Je beleeft de immense kracht van de natuur bij storm, vloed en zeker bij springtij, als de maan, de zon en de aarde in één lijn staan en het getij maximaal is. Hier zie je de voedselketens voor je neus, kun je over zandplaten lopen die uren daarvoor nog onder water stonden en je ontdekt het verschijnsel zeevonk, het noorderlicht en wereldreizigers als de kanoet. De natuur van de Wadden plaatst je midden in het scheppingsverhaal. Je kunt op je eigen manier de samenhang tussen natuurverschijnselen zien en het gedrag van mensen aanschouwen. De gevolgen van de klimaatveranderingen worden steeds duidelijker; warmer zeewater, zeespiegelstijging, extremer weer en plastic soup. Wij zijn de veroorzaker van én de oplossing voor het klimaatprobleem.

Je kijkt hier anders naar jezelf. In dit unieke natuurgebied kun je één zijn met de natuur, je kunt erin opgaan. Zorgeloos, er alleen maar ‘zijn’ in een verbond met de schepping. Mediteren gaat bijna vanzelf. Is het een religieus gevoel, een mystieke ervaring? Hier, in de onmetelijkheid van kilometers ruimte en rust, voel je je nietig in de kosmos. Je problemen worden er misschien wat kleiner door, of in elk geval anders. De natuur als middel voor relativering. Of voor bewustzijnsverruiming?

Wat voor mij uiteindelijk overheerst, is het besef in een gebied te zijn dat onderscheidend, uniek en authentiek is. Een wereld waarin de natuur nog vrij spel heeft. Plus een uitermate aangename stemmingmaker die je zintuigen activeert. Voeg daarbij vrijheid en ruimte om je heen en in je eigen hoofd, en alle ingrediënten zijn aanwezig voor een menu met drie gangen vol geluk.